خلاقیت در محل کار، نیازمند تغییراتی گاه بزرگ و گاه کوچک است. هنر صاحبین کسب‌وکار و افرادی که قدرتی در کسب‌وکارها دارند، شناخت زمان و مکان مناسب برای این تغییرات است. تغییرات شاید در حوزه‌ی فرهنگ، شاید در حوزه‌ی شیوه‌ی تولید محصولات یا شاید در حوزه‌ی بازاریابی باشند. تعدد نقاطی که می‌توان در آن‌ها خلاقیت به کار برد، احتمالاً شما را شگفت زده خواهد کرد.
خلاقیت در محیط کار، از آن مسائلی است که الان همه در کسب‌وکارشان حرف آن را می‌زنند. عصر جدیدی شروع شده که در آن همه به دنبال خلاقیت هستند و به گمان خود، از همه بیشتر به آن اهمیت می‌دهند. اگر در محیط کارهای به‌روزتر و به اصطلاح مدرن‌تر کار کرده باشید، قطعاً بارها و بارها واژه‌ی خلاقیت را شنیده‌اید. دیگر خلاقیت به یک نیاز حیاتی همه‌ی کسب‌وکارها تبدیل شده و با این حال در عمل، ما مصداق‌های کمی از عمل خلاقانه‌ی موثر در اطراف خود می‌بینیم.
ترویج و تحریک خلاقیت در محیط کار را در ساده‌ترین شکل خود، می‌توان به دو بخش محیطی و فرهنگی تقسیم کرد. هدف ما از این اعمال، ایجاد حس کنجکاوی و جست‌وجوگری در میان کارمندان است. ما می‌خواهیم با ایجاد تغییرات، ناخودآگاه افراد را به جسارت بیشتر دعوت کنیم. خلاقیت، یک ابرقدرت نادر نیست؛ خلاقیت در محیط کار را می‌توان با رفتارهای متفاوت، به سرعت جا انداخت.
عوامل محیطی موثر در خلاقیت در محل کار
تا به حال تصاویر محل کار افراد نوآور و خلاق را دیده‌اید؟ شاید حتی از نزدیک شخصی خلاق را بشناسید. بعضی از آن‌ها در فضاهایی عجیب و به شدت خاص زندگی می‌کنند و بعضی نیز محیط‌های کاری بسیار ساده‌ای دارند. وجه مشترک در میان تمام آن محیط‌های کاری، وجود نوعی هویت است. هر کدام از آن‌ها شخصیتی به خصوص دارند که محرک خلاقیت شخص حاضر در آن‌ها می‌شوند. هنر شما، ساخت چنین محیطی برای کارمندان است.
اثررنگ بر خلاقیت در محل کار
سفید، خاکستری، بژ و از این دست رنگ‌ها، بسیار در فضاهای کاری و در دکوراسیون‌های مدرن رایج هستند. ما به آن‌ها عادت داریم چون به راحتی دل افراد را نمی‌زنند، احساسات منفی در افراد را تحریک نمی‌کنند، ساده و شیک هستند و ده‌ها دلیل روانشناختی و احساسی دیگر. با این حال، فضایی که قرار است محرک خلاقیت ما باشد، نیاز به رنگ‌های دیگری نیز دارد. روانشناسی رنگ‌ها بحثی مفصل و هیجان‌انگیز است ولی ما در اینجا به چند توصیه اکتفا می‌کنیم.
آبی یا سبز پاستلی می‌توانند گزینه‌ی خوبی برای رنگ دیوارهای محل کار باشند. این رنگ‌ها نیز چشم را خسته نمی‌کنند ولی در عین حال کمی ذهن و احساسات ما را قلقلک می‌دهند. همچنین در فضاهایی مثل اتاق میتینگ، که نیاز به تزریق هیجان و تحرک در آن‌ها به شدت احساس می‌شود، استفاده از رنگ‌های گرمی مثل نارنجی یا قرمز، می‌تواند تاثیر زیادی بگذارد. به یاد داشته باشید که رنگ‌ها قدرت زیادی دارند پس از آن‌ها درست استفاده کنید.
اثر صدا و دما بر خلاقیت در محل کار
خلاقیت در محیط کار برای شکوفایی نیاز به فضایی مناسب دارد. چیزهای کوچکی مثل عدم تهویه‌ی مناسب، یا دمای بیش از اندازه سرد یا گرم، می‌توانند آرامش خاطر افراد را برهم زده و تمرکز آن‌ها را بگیرد. اگر کمی جست‌وجو کنید، متوجه خواهید شد که مسائل به ظاهر کوچک این چنینی، چه نقش مهمی در برهم زدن سیستم خلاقانه‌ی افراد را دارند.
علاوه بر دمای مناسب، حفظ تعادل میان صدا و سکوت هم عامل مهمی برای حفظ روحیه‌ی خلاقیت در محل کار شما است. شاید در محل کار شما، موسیقی‌های آرام یا وایت نویز پخش شود. شاید فضایی پر از همهمه و سر و صدا داشته باشید و شاید در محل کارتان سکوت مطلق حاکم باشد. اگرچه در این خصوص نمی‌توان حکم کلی صادر کرد و افراد با هم متفاوتند ولی به طور کلی، زمزمه‌های آرام در پس‌زمینه، می‌توانند محرک خلاقیت باشند. در مقابل سر و صدای فراوان یا سکوت مطلق، چندان اثر مثبتی بر سیستم خلاقیت افراد ندارند.
اثر گیاهان بر خلاقیت در محل کار
دیگر حتماً تا به الان راجع به فواید فراوان گیاهان شنیده‌اید. این مسئله محدود به خلاقیت یا محل کار نمی‌شود. همه‌ی ما می‌توانیم از وجود گیاهان در محل زندگی خود بهره ببریم. گیاهان طراوت و حیات به خصوصی به محیط می‌بخشند و نوعی آرامش را در فضا حاکم می‌کنند. چیزهایی که می‌توانند در به جریان افتادن خلاقیت آدم‌ها، تاثیر به‌سزایی داشته باشند.
وایت‌برد و کاغذ و قلم و بر خلاقیت در محل کار
برین استورمینگ یا طوفان ذهنی، یکی از بهترین شیوه‌های به جریان انداختن خلاقیت در محل کار هستند. برای این که جریان‌های برین استورمینگ را خارج از میتینگ‌ها و جلسات کاری هم زنده نگه دارید، می‌توانید یک وایت‌برد در یکی از مکان‌های عمومی نصب کنید. اینگونه افراد می‌توانند افکار و ایده‌های تازه‌ی خود را بلافاصله در جایی ثبت کنند.
نوشتن روی وایت‌برد حتی می‌تواند به ایجاد گفت‌وگو و مباحثه‌های سازنده ختم شود. افراد می‌توانند ایده‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و راجع به آن‌ها بحث کنند. اگر وایت‌برد دوست ندارید هم می‌توانید به هر فرد در زمان استراحت یک برگه کاغذ و یک خودکار بدهید. اینگونه هر فرد هر ایده‌ی بکری که داشته باشد، جایی برای ثبت و نوشتن آن خواهد داشت. نکته‌ی مهم و نتیجه‌ی نهایی این کارها این است که به افراد یادآوری کنید تا آتش خلاقیت خود را با بهانه و بی‌بهانه، زنده نگه دارند.
مکانی برای مدیتیشن و استراحت ذهن
این یک حقیقت است که هیچ‌کس نمی‌تواند تمام روز مثل یک ماشین ایده‌پردازی تمام خودکار عمل کند. هرکس بالاخره در زمان‌هایی قوای ذهنی فکر کردن را از دست می‌دهد. به علاوه فشارهای کاری ممکن است افراد را به آستانه‌ی فروپاشی ذهنی بکشاند و روحیات آن‌ها را تضعیف کند. به یاد داشته باشید که افراد برای خلاقیت، به فراغ بال نیاز دارند.
یکی از کارهایی که در این راستا می‌توانید انجام بدهید، ایجاد فضایی برای آرامش ذهن و مدیتیشن است. می‌توانید به کارمندان خود فضایی ارائه بدهید تا در آن افکار خود را جمع کنند. فضایی که از تمام المان‌های لازم برای القای احساس آرامش کمک بگیرد. به علاوه وجود چنین فضایی به کارمندان نشان می‌دهد که شما به سلامت ذهنشان اهمیت می‌دهید.
عوامل فرهنگی و خلاقیت در محل کار
فرهنگ محیط کار از آن مباحث همیشه داغ است. هر کس تصوری از فرهنگ صحیح محیط کار دارد. هر کس فکر می‌کند با شیوه‌ی او خلاقیت در محیط کار به شکلی اعجاب انگیز شکوفا خواهد شد. احتمالاً اگر قبلاً به این موضوع فکر کرده باشید، راه‌های خودتان را دارید که کار هم می‌کنند. ما از شما نمی‌خواهیم آن راهکارها را تغییر دهید. با این وجود، به‌کارگیری موارد زیر نیز شاید تاثیر قابل توجهی بر پروسه‌ی خلاقیت در کسب‌وکار شما داشته باشد.
همکاری و خلاقیت در محل کار
شاید تصور شما از خلاقیت، یک فعالیت تک‌نفره باشد که در انزوای مطلق رخ می‌دهد. ولی جالب است بدانید که همکاری یکی از بهترین محرک‌های خلاقیت در محل کار است. هم‌صحبتی و هم‌فکری با افراد درست، می‌تواند شبیه کاتالیزور خلاقیت عمل کند. خوب است به کارمندان پیشنهاد بدهید که برای همفکری‌های خود یک همکار پیدا کنند یا پروژه‌های کوچک را هم به صورت دونفری قبول کنند. حتی می‌توانید به افراد زمانی در طول روز برای مباحثه و گفت‌وگو حول ایده‌های تازه اختصاص بدهید.
فردیت افراد را نگیرید
آدم‌ها قرار نیست به ربات تبدیل شوند. همه قرار نیست شبیه هم باشند. اشتباهات سیستم‌های آموزشی را تکرار نکنید. بگذارید آدم‌ها خودشان باشند و از بروز دادن شخصیت خود خجالت نکشند. محیطی که در آن افراد نتوانند خودشان باشند و مجبور باشند پشت پوشش‌های مختلف پنهان بشوند، نمی‌تواند مکانی برای تولد ایده‌های تازه باشد. یاد بگیرید به افراد به عنوان اشخاصی دارای هویت و شخصیت، احترام بگذارید.
ایده‌های تازه و خلاقیت در محل کار
بیایید قبول کنیم که به محض این که اعلام کنید به دنبال ایده‌های جدید می‌گردید، ایده‌های فوق‌العاده به سمتتان سرازیر نخواهد شد. بسیاری شاید در اظهار نظر و ارائه‌ی پیشنهاد دو به شک باشند. بسیاری شاید علاقه‌ای برای پرورش خلاقیت خود نداشته باشند. به علاوه، احتمالاً با ایده‌های بد زیادی نیز روبه‌رو خواهید شد.
نکته‌ی کلیدی اینجاست که با این نتایج اولیه دلسرد نشوید و دیگران را نیز دلسرد نکنید. به جای آن تلاش کنید تا افراد را تشویق کنید تا ادامه بدهد. سعی کنید افرادی را که در آن لحظه در فرآیند ایده‌پردازی شرکت نکرده‌اند را به شیوه‌های جدید به داخل بازی بکشید. جا انداختن خلاقیت در محل کار، پروسه‌ای زمان‌بر است. خلاقیت نیز نیاز به پرورش مستمر دارد. افراد از صدها ایده‌ی بد و ده‌ها ایده‌ی متوسط می‌گذرند تا بالاخره به یک ایده‌ی بکر و خلاقانه برسند.
محدودیت و خلاقیت در محل کار
خیلی از ما فکر می‌کنیم که محدودیت دشمن خلاقیت است. ولی در واقعیت اوضاع پیچیده‌تر از این حرف‌ها است. یک مثال خوب برای استفاده‌ی درست از محدودیت در جهت پرورش خلاقیت، اشعار کلاسیک فارسی است. تا به حال دقت کرده‌اید وجود عناصری مثل وزن، قافیه و ردیف، در عین محدود کردن شاعر، تا چه اندازه به خلق آثار ماندگارتر منجر شده‌اند؟
محدودیت اگر درست اعمال شود، می‌تواند باعث تبلور هرچه بهتر خلاقیت در محل کار بشود. نکته‌ی کلیدی در اینجا پیدا کردن نقاطی است که با اعمال محدودیت، بهبود می‌یابند. شاید لازم باشد غیبت کردن را در محل کار محدود کنید. یا شاید یکی از علل ضعف خلاقیت در محل کار شما، میزهای شلوغ و به هم ریخته باشند. هرچه که هست، آن را پیدا کنید و سریع‌تر محدودیت‌های لازم را اعمال کنید.
افراد ناشناس و خلاقیت در محل کار
البته که همه‌ی ما دوست داریم زمانی که ایده‌ی خاصی ارائه می‌دهیم که مقبول هم واقع می‌شود، دیده و شنیده بشویم. هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد خلاقیتش نادیده باقی بماند. با این حال، خصوصاً در ابتدای مسیر و زمانی که ایده‌های بسیار ساختارشکنانه نیاز دارید، بسیاری از افراد در ارائه‌ی ایده‌های خود تعلل می‌کنند. این به این خاطر است که از تمسخر، یا چیزهای این چنینی می‌ترسند. ارائه‌ی راهی که افراد به وسیله‌ی آن بتوانند به طور ناشناس ایده‌های خود را ابراز کنند، می‌تواند به پرورش خلاقیت در محیط کار کمک شایانی بکند.
ارائه دادن ایستاده و خلاقیت در محل کار
همان‌طور که گفتیم محدودیت‌ها گاهی اوقات خلاقیت ما را بهتر شکوفا می‌کنند. یکی از آن محدودیت‌ها، ارائه دادن ایستاده به جای نشسته است. ایستادن بر روی دو پا به شکل خاصی باعث بالا رفتن تحرک ما شده و به علاوه سرعت ارائه‌ی ما را تسریع می‌کند. ارائه‌های ایستاده یکی از راه‌های ثابت شده برای تشویق افراد به خلاقانه فکر کردن و عمل کردن هستند.
تشویق ایده‌های خلاقانه و خلاقیت در محل کار
صبر شما نتیجه داده و بالاخره با ایده‌های کاربردی و خوبی مواجه شده‌اید. متوجه شده‌اید که افراد خلاقانه‌تر و ساختارشکنانه‌تر به مسائل نگاه می‌کنند و به آهستگی محیط کار دارد به چیزی که می‌خواستید، نزدیک‌تر می‌شود. حالا همان لحظه‌ی طلایی است که موفقیت شما در ادامه‌ی این مسیر را تضمین می‌کند. باید افرادی که ایده‌های خلاقانه ارائه داده‌اند را به شیوه‌های مختلف تشویق کنید. باید به آن‌ها نشان بدهید که برای ایده‌هایشان ارزش قائلید. همچنین باید بهترین ایده‌ها را در کسب‌وکار خود استفاده کنید تا به آن‌ها نشان بدهید که ایده‌هایشان در جایی به کار رفته‌اند.
خلاقیت در محل کار و رشد کسب و کار:
تو یه محیط کاری خلاق ، همه ایده‌های نو دارن . این خلاقیت و ایده های نو، یعنی نه تنها کارها رو به شیوه‌های معمولی انجام بدید، بلکه دست به ابتکار بزنید و مسائل رو به شیوه جدید حل کنید.
افراد توی این محیط‌ها، می‌تونن ایده‌های جدید رو بررسی کنن و با هم کار کنن. این کمک میکنه که مسائل رو سریع‌تر حل کنید و حتی ممکنه باعث بشه که محصولات یا خدمات شما از دیگران جلوتر باشن.
این خلاقیت در محل کار باعث میشه تو مواقع چالشی، افراد بهتر بتونن جواب بدن و در این مواقع تغییرات رو هم با انعطاف‌پذیری بهتری مدیریت کنن. این یعنی نه به راحتی دچار استرس بشید و نه مسائل رو نادیده بگیرید.
یه نکته‌ی خوب دیگه اینه که شما میتونید با ایده‌ها و محصولات خودتون، مشتریان رو جذب کنید. چون مردم الان دنبال چیزهای نوآورانه هستن و شرکت‌ها با خلاقیت در محل کار می‌تونن جذابیت ایجاد کنن.
اقدام اجرایی برای ایجاد خلاقیت در محل کار:
اجرای خلاقیت در محل کار یک فرآیند چندگانه است و ممکن است زمان زیادی برای تغییر و بهبود مستمر نیاز باشد. در ادامه، چند گام عملی برای اجرای خلاقیت در محل کار آورده شده است:
- تحلیل وضعیت فعلی:
- قبل از هر اقدامی، نیاز است وضعیت فعلی محیط کار شما را تجزیه و تحلیل کنید. مشخص کنید چه ابزارها، ساختارها و فرهنگ‌هایی در حال حاضر وجود دارند و چگونه به خلاقیت در محل کار کمک یا مانع آن می‌شوند.
- تعیین اهداف خلاقیت:
- اهداف خود را برای ایجاد یک فضای کاری خلاق و نوآور مشخص کنید. این اهداف می‌توانند شامل ایجاد فرهنگ خلاق، تشویق به ایده‌پردازی، و تحقق نوآوری در محصولات یا خدمات باشند.
- آموزش و اطلاع‌رسانی:
- برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه خلاقیت و ابتکار می‌تواند کارکنان را آماده‌تر به این فرآیند کند. همچنین، اطلاع‌رسانی در مورد اهمیت خلاقیت و تشویق به مشارکت فعال اعضای تیم نیز مفید است.
- ایجاد فضای خلاق:
- محیط کاری خلاق باید از لحاظ فیزیکی و فرهنگی افراد را به خود جذب کند. این شامل ایجاد فضاهای باز برای تبادل ایده، ارتقاء همکاری و نظر دهی به تفکرهای نوآورانه می‌شود.
- تشویق به تفکر آزاد:
- تیم‌ها را تشویق به تفکر آزاد کنید. ایجاد جلسات تیمی و کارگاه‌هایی که افراد می‌توانند بدون هرگونه محدودیتی ایده‌های خود را ارائه دهند، می‌تواند خلاقیت در محل کار را افزایش دهد.
- تشویق به تجربه و اشتباه:
- ایجاد فرهنگی که افراد را به تجربه و اشتباه تشویق کند، باعث می‌شود که ایده‌های جدید بیشتر امتحان شوند و از تجربیات استفاده شده و مطالب جدید یاد بگیریم.
- تشویق به همکاری:
- ایجاد محیطی که همکاری و تعامل بین اعضای تیم را تشویق کند، به ایجاد ایده‌های جدید و نوآورانه کمک می‌کند.
- برگزاری جلسات ارتقاء خلاقیت:
- برگزاری جلسات دوره‌ای یا مرتب با موضوعات مرتبط با خلاقیت در محل کار، ابتکار و نوآوری می‌تواند افراد را در حالتی خلاقانه قرار دهد.
- ارزیابی و بهبود مداوم:
- دائما ارزیابی کنید که چطور اجرای خلاقیت در محل کار پیش می‌رود و چه تغییرات و بهبودهایی می‌توان در آن ایجاد کرد.
توجه داشته باشید که این فرآیند ممکن است زمان بر باشد و نیاز به پیگیری و ادامه داشته باشد. همچنین، اهمیت اعطای ارزش به نظرات و مشارکت همه اعضای تیم در ارتقاء خلاقیت را نباید فراموش کرد.
خلاقیت ذاتی یا اکتسابی؟
فکر کنید هر کسی یه قدرت خلاقیتی داره، که یه جورایی تو وجودمون جا داده شده. بعضی ها همیشه به دنبال چیزهای جدید و نوآورانه هستن. ممکنه اینا از طریق تفکر آزاد، کنجکاوی یا حتی احساسات عمیقشون بیان بشه.
اما مهمه که بدونیم حتی اگه خودمون احساس نکنیم خیلی خلاق هستید،و می‌تونیم این مهارت رو یاد بگیریم. مهارت خلاقیت آموختنیه. میتونید با دیدن و آموختن از نمونه‌های خلاقیت، با شرکت در کارگاه‌ها و فعالیت‌های خلاقانه، مهارت خودتون رو تقویت کنید.
مهمه که به یاد داشته باشید خلاقیت یک مسیر پیچیده و پویاست. میتونید با تلاش و تمرین، حتی اگه خودتون رو خیلی خلاق نمی‌بینید، به مرور زمان به یه شخص خلاق تبدیل بشید. به این فکر کنید که هر اشتباه یه فرصت یادگیریه، و این کمک میکنه به شما با دید بازتر به مسائل نگاه کنید.
پس فراموش نکنید، حتی اگر فکر کنید خودتون خیلی خلاق نیستید، با تلاش و تمرین میتونید بهترین نسخه خودتون رو با خلاقیت بسازید.
سخن آخر
ذهن خلاق، عضله‌ای است که نیاز به تمرین و پرورش دارد. اگر قصد دارید محیط‌کاری خلاق و نوآور داشته باشید و به سرعت از رقبا جلو بیفتید، تغییرات کوچک و بزرگ زیادی وجود دارند که می‌توانید ایفا کنید. تنها به پیشنهادات ما اکتفا نکنید؛ زمانی را به طور هفتگی به پرورش ایده‌های تازه برای تشویق خلاقیت در محل کار، اختصاص بدهید.